Thanh long một loài cây được trồng chủ yếu để lấy quả và cũng là tên của một vài chi của họ xương rồng. Thanh long là loài thực vật bản địa tại México, các nước Trung Mỹ và Nam Mỹ. Hiện nay, loài cây này cũng được trồng ở các nước trong khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Malaysia, Thái Lan, Philippines, Indonesia (đặc biệt là ở miền tây đảo Java); miền nam Trung Quốc, Đài Loan và một số khu vực khác. Thanh long là một loại trái cây nhiệt đới giàu giá trị dinh dưỡng. Nhiều bằng chứng cho thấy loại quả này có thể mang đến nhiều lợi ích sức khỏe đáng quý, chẳng hạn như bổ sung chất chống oxy hóa, ngăn ngừa ung thư và tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch cho cơ thể.
1. Tìm hiểu về quả thanh long
Thanh long là một loại quả mọc trên cây xương rồng Hylocereus, hay còn được gọi là nữ hoàng Honolulu – một loài cây có hoa chỉ nở vào ban đêm. Cây thanh long có nguồn gốc từ Trung Mỹ và miền nam Mexico. Hiện nay, quả thanh long được trồng chủ yếu ở các vùng nhiệt đới trên thế giới.
Nhìn bên ngoài, quả thanh long có màu hồng với những chiếc lá xanh trông giống như gai mọc lên thân quả. Phần ruột thanh long thường có màu trắng hoặc đỏ cùng với những hạt màu đen điểm xuyết.
Mặc dù quả thanh long có thể trông khá kỳ lạ, nhưng hương vị của nó rất đặc trưng. Một số người đã mô tả hương vị của thanh long là sự giao thoa giữa quả kiwi, dưa hấu và lê.
2. Giá trị dinh dưỡng của quả thanh long
Trong quả thanh long có chứa rất nhiều chất dinh dưỡng quý giá với cơ thể. Nó được xem là một nguồn cung cấp các chất xơ, sắt và magie vô cùng tuyệt vời.
Theo nghiên cứu, cứ khoảng 100 gram thanh long sẽ cung cấp các chất dinh dưỡng gồm:
Calo: 60 gram;
Carbs: 13 gram;
Chất đạm: 1,2 gram;
Chất xơ: 3 gram;
Chất béo: 0 gram;Magie: 10% RDI;
Sắt: 4% RDI;
Vitamin C: 3% RDI.
Với hàm lượng magie và chất xơ dồi dào và calo cực thấp, quả thanh long được xem là một loại trái cây giàu giá trị dinh dưỡng và đem lại nhiều lợi ích cho sức khoẻ tổng thể cho người sử dụng.
Ăn quả thanh long mỗi ngày sẽ giúp bạn bổ sung một số chất chống oxy hoá quan trọng, bảo vệ tế bào của cơ thể khỏi những phân tử không ổn định và từ đó ngăn ngừa một số nguy cơ mắc bệnh mãn tính và lão hoá.
Một số chất chống oxy hóa chính có trong ruột thanh long, bao gồm:
Flavonoid: Đây là một nhóm chất chống oxy hóa rất đa dạng, có tác dụng tăng cường sức khỏe não bộ và làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim.
Hydroxycinnamates: Nhóm chất chống oxy hoá này được chứng minh là có hoạt tính chống lại căn bệnh ung thư.Betalains: Có chủ yếu trong phần ruột của quả thanh long đỏ.
Những sắc tố màu đỏ đậm này có tác dụng trong việc bảo vệ các cholesterol xấu LDL của cơ thể khỏi nguy cơ bị hư hỏng hoặc oxy hoá.
3. Một số lợi ích sức khỏe tiềm năng của quả thanh long
Có nhiều người thắc mắc “Ăn quả thanh long có tốt không?”, thực tế cho thấy, việc bổ sung quả thanh long vào chế độ ăn uống hàng ngày có thể đem lại nhiều lợi ích sức khỏe tiềm năng, bao gồm:
Thanh long rất giàu chất chống oxy hoá, chẳng hạn như flavonoid, betacyanin và axit phenolic. Những hợp chất tự nhiên này giúp bảo vệ các tế bào của cơ thể khỏi bị tổn thương bởi các gốc tự do – những phân tử có thể dẫn đến lão hoá sớm và các bệnh như ung thư.
Quả thanh long có chứa nhiều chất xơ và không có chất béo. Do đó, bạn có thể lựa chọn thanh long làm bữa ăn nhẹ để tăng cảm giác no lâu hơn giữa các bữa ăn.
Ăn quả thanh long giúp bạn làm giảm được lượng đường trong máu một cách hiệu quả. Một số nghiên cứu gần đây cho biết thanh long có thể thay thế các tế bào bị hư hỏng trong tuyến tụy. Do đó, những người mắc bệnh tiểu đường nên bổ sung thêm quả thanh long vào chế độ ăn uống của mình nhằm hỗ trợ việc quản lý lượng đường huyết tối đa nhất.
Quả thanh long có chứa các prebiotics, giúp cung cấp các lợi khuẩn (probiotics) trong đường ruột. Khi cơ thể càng có nhiều prebiotics sẽ càng hỗ trợ đắc lực cho việc cải thiện sự cân bằng giữa các vi khuẩn tốt và xấu trong hệ tiêu hoá. Ăn quả thanh long mỗi ngày sẽ giúp thúc đẩy sự phát triển của các lợi khuẩn như bifidobacteria và lactobacilli. Những vi khuẩn sinh sống tại đường ruột này có thể tiêu diệt được các loại vi rút và vi khuẩn gây bệnh cho cơ thể, đồng thời giúp tiêu hoá thức ăn hiệu quả.
Đặc biệt, ăn quả thanh long giúp tăng cường chất sắt vào cơ thể. Sắt đóng một vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy đến khắp các nơi của cơ thể, đồng thời cung cấp nguồn năng lượng cho bạn. Quả thanh long không chỉ giàu chất sắt mà còn là một nguồn vitamin C dồi dào, giúp hỗ trợ cơ thể hấp thụ và sử dụng sắt hiệu quả.
4. Ăn quả thanh long có an toàn không?
Nhìn chung, ăn quả thanh long là an toàn đối với hầu hết mọi người. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp hiếm hoi bị dị ứng thanh long. Các triệu chứng dị ứng do ăn quả thanh long thường bao gồm sưng lưỡi, nôn mửa và phát ban.
Nếu bạn ăn nhiều thanh long đỏ thì nó có thể khiến cho nước tiểu của bạn chuyển màu hồng hoặc đỏ. Những triệu chứng này không phải là điều đáng lo ngại, nước tiểu của bạn sẽ trở lại với màu sắc bình thường sau khi trái cây được đào thải ra khỏi cơ thể.
5. Cách chế biến quả thanh long
Trước khi mua quả thanh long, bạn hãy bóp nhẹ để kiểm tra, thanh long chín thường không quá mềm hoặc nhão. Bạn nên tránh chọn các quả có lá khô hoặc vết thâm vì đây là những dấu hiệu cho thấy quả đã quá chín. Trường hợp cảm thấy cứng khi ấn vào thì bạn nên để một vài ngày cho quả chín trước khi ăn.
Thanh long chỉ có thể ăn phần thịt và bỏ vỏ. Bạn có thể kết hợp thanh long với các món salad trái cây kèm theo những loại quả nhiệt đới khác như xoài hoặc dứa. Ngoài ra, nước ép thanh long cũng có thể là một lựa chọn lý tưởng khác dành cho bạn.
Đối với phần thanh long còn dư lại sau khi ăn thì bạn có thể bảo quản chúng trong tủ lạnh tối đa 5 ngày hoặc đông lạnh tối đa 3 tháng.
6. Tình hình trồng thanh Long tại Việt Nam
Việt Nam hiện nay là nước có diện tích và sản lượng thanh long lớn nhất Châu Á và cũng là nước xuất khẩu thanh long hàng đầu thế giới. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) cho biết, hiện nay có 60/63 tỉnh, thành trồng thanh long, với diện tích và sản lượng tăng rất nhanh. Nếu năm 1995 cả nước có hơn 2.200 ha trồng thanh long, sản lượng gần 23.000 tấn thì đến năm 2018 tăng lên gần 54.000 ha trồng thanh long (trong đó diện tích đang cho thu hoạch hơn 45.000 ha), sản lượng đạt hơn 1 triệu tấn, tăng 24 lần về diện tích và tăng hơn 46 lần về sản lượng.
Thanh long hiện được trồng ở 30 tỉnh thành, nhưng phát triển mạnh thành các vùng chuyên canh quy mô lớn tập trung ở các tỉnh Bình Thuận (29.000 ha), Long An (11.000 ha) và Tiền Giang (8.000 ha) chiếm 93,6% diện tích và 95,5 % sản lượng cả nước. Phần diện tích thanh long còn lại phân bố ở một số tỉnh miền Nam như Vĩnh Long, Trà Vinh, Tây Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu và một số tỉnh Miền Bắc như Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Hải Dương, Quảng Ninh, Thanh Hóa và Hà Nội.
Bình Thuận là thủ phủ cây thanh long với diện tích trên 22.000 ha, tổng sản lượng khoảng 400.000 tấn, chiếm 65,1% diện tích và 70% sản lượng cả nước. Bình Thuận cũng là địa phương đẩy mạnh sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP với diện tích đạt trên 7.300 ha. Tiếp theo là Long An (chiếm 16,6% diện tích và 12,8% sản lượng) và đứng thứ ba là Tiền Giang (chiếm 11,4% diện tích và 12,2% sản lượng).
7. Tình hình xuất khẩu thanh long Việt Nam
Giá trị xuất khẩu thanh long của Việt Nam cũng tăng liên tục, từ hơn 57 triệu USD năm 2010, tăng lên hơn 483 triệu USD vào năm 2015 và đạt khoảng 1,1 tỷ USD năm 2018. Thị trường xuất khẩu thanh long lớn nhất là Trung Quốc chiếm trên 80%, kế đến là Singapore, Indonesia. Gần đây, Việt Nam đã mở cửa thêm thị trường khó tính đầy tiềm năng như: Nhật Bản, Hàn Quốc, EU, Hoa Kỳ, Australia. Tuy nhiên, xuất khẩu thanh long sang các thị trường như ASEAN, Hồng Kông vấp phải cạnh tranh ngày càng tăng từ các nước như Đài Loan, Thái Lan và Malaysia.
Hiện nay, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn nhất của thanh long Việt Nam. Thanh long được xuất khẩu sang Trung Quốc theo hai con đường:
+ Nhập khẩu theo con đường tiểu ngạch: Thanh long nhập khẩu tiểu ngạch vào thị trường Trung Quốc không có nhiều yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm hay nhãn mác bao bì. Chỉ cần đầu mối bên Trung Quốc đồng ý là có thể mua bán ngay tại cửa khẩu. Ngoài ra, thương lái Trung Quốc còn sang tận nơi xem hàng và thu mua trực tiếp.
+ Nhập khẩu theo đường chính ngạch: Sau khi gia nhập WTO, tiêu chuẩn rau quả nhập khẩu vào Trung Quốc tương đối khắt khe, bắt buộc phải kiểm dịch, tuân thủ quy định về các chỉ tiêu an toàn thực phẩm, nhãn mác, luật dán nhãn thực phẩm. Thanh long xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc phải áp dụng các tiêu chuẩn an toàn dịch bệnh và an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, quy trình đăng ký tiêu chuẩn này không phức tạp, tương tự như quy trình lấy chứng nhận tiêu chuẩn VietGAP.
Bên cạnh thị trường Trung Quốc, thị trường ASEAN, Hong Kong và Đài Loan là những thị trường quan trọng của thanh long Việt Nam. Đây là các thị trường có ít rào cản khắt khe về vệ sinh an toàn thực phẩm và nhãn mác bao bì hơn so với Hoa Kỳ, Châu Âu, Nhật Bản, đồng thời lại gần với Việt Nam về mặt địa lý nên khắc phục được tình trạng vận chuyển xa nâng chi phí lên cao. Cũng giống như Trung Quốc, đây là các thị trường truyền thống về tiêu thụ sản phẩm thanh long của Việt Nam và có nhu cầu về thanh long tương đối ổn định, đặc biệt có nhu cầu lớn vào các dịp lễ tết vì màu sắc, hình dáng và tên gọi của trái thanh long có ý nghĩa may mắn tại các quốc gia này.
Thanh long ruột trắng cũng rất được ưa chuộng tại thị trường Nhật Bản. Trước khi xuất khẩu sang Nhật Bản, trái thanh long phải được Cơ quan bảo vệ thực vật của Việt Nam kiểm tra và cấp giấy chứng thực kiểm dịch không nhiễm sâu bệnh, đặc biệt ghi rõ không bị nhiễm ruồi đục quả. Sau đó, được Cục bảo vệ thực vật chứng nhận thanh long đã được tiến hành khử trùng tại nơi sản xuất bằng hơi nước nóng theo đúng nhiệt độ và quy trình phía Nhật Bản yêu cầu (Cục bảo vệ thực vật đóng dấu, dán giấy niêm phong).
Châu Âu cũng là thị trường nhập khẩu thanh long chủ yếu của Việt Nam. Mặc dù thanh long vẫn là một mặt hàng tương đối mới và chưa được quảng bá rộng rãi, giá thành lại cao, nhưng vẫn rất có triển vọng và thu hút được ngày càng nhiều sự yêu thích của người tiêu dùng EU. Nếu có thể giảm bớt giá thành và quảng bá rộng rãi hơn nữa về giá trị dinh dưỡng của trái thanh long, chắc chắn loại trái cây này sẽ đến được với đông đảo cộng đồng dân cư tại các quốc gia Châu Âu bên cạnh các quốc gia như Pháp, Ý, Nga và Hà Lan.
Ngoài ra, Hoa Kỳ cũng vừa cấp phép nhập khẩu thanh long ruột đỏ, thanh long ruột trắng, chôm chôm, vải và nhãn của Việt Nam vào thị trường này. Trong thời gian tới, Hoa Kỳ sẽ tăng cường nhập khẩu mặt hàng thanh long Việt Nam. Các nhà phân tích cho biết đây là thị trường sẽ phát triển nhanh và mạnh trong thời gian tới, bằng chứng là các chủ trang trại ở Florida và California đã bắt đầu tiến hành trồng thanh long để đáp ứng nhu cầu thị trường.
